آنژیوپلاستی یک روش مدرن و ایمن است که تا به امروز زندگی هزاران نفر را نجات داده و موجب بهبود کیفیت زندگی این بیماران شده است. با اینکه این عمل یک راه حل بسیار مؤثر است، اما تنها بخشی از یک برنامه جامع برای سلامت قلب شماست. با انتخاب‌های آگاهانه در سبک زندگی، رژیم غذایی سالم و پیروی دقیق از دستورات پزشک، می‌توانید از این فرصت دوباره برای داشتن یک زندگی سالم‌تر و طولانی‌تر نهایت استفاده را ببرید.
بیماری‌های قلبی عروقی، به خصوص گرفتگی عروق کرونر، یکی از اصلی‌ترین دلایل مرگ‌ومیر در سراسر جهان است. هنگامی که پلاک‌های چربی در دیواره رگ‌های اصلی قلب جمع می‌شوند، جریان خون مختل شده و خطر حمله قلبی به شدت افزایش می‌یابد. در چنین شرایطی، آنژیوپلاستی به عنوان یک راه حل درمانی مؤثر و کم‌تهاجمی، به کمک بیماران می‌آید.
اما آنژیوپلاستی چیست و چه زمانی به آن نیاز پیدا می‌کنیم؟ این مقاله جامع، به تمامی سوالات شما در مورد عمل آنژیوپلاستی پاسخ خواهد داد؛ از نحوه انجام آن و تفاوتش با آنژیوگرافی گرفته تا مراقبت‌های حیاتی پس از آن. هدف ما این است که با ارائه اطلاعاتی دقیق و قابل فهم، شما را با این روش درمانی مهم آشنا کنیم.
تعریف ساده آنژیوپلاستی
آنژیوپلاستی (Angioplasty) یک روش درمانی برای باز کردن رگ‌های خونی تنگ یا مسدود شده است. در این فرآیند، پزشک از یک کاتتر (لوله نازک و انعطاف‌پذیر) استفاده می‌کند که در انتهای آن یک بالون کوچک قرار دارد. این کاتتر از طریق یک رگ خونی در کشاله ران یا مچ دست به سمت رگ مسدود شده در قلب هدایت میشود.
پس از رسیدن به محل گرفتگی، پزشک بالون را باد می‌کند. این کار باعث فشرده شدن پلاک‌های چربی به دیواره رگ شده و مسیر جریان خون را باز می‌کند. در بسیاری از موارد، برای جلوگیری از تنگ شدن مجدد رگ، یک فنر فلزی کوچک به نام استنت در محل قرار داده میشود. این فنر به عنوان یک داربست عمل کرده و رگ را باز نگه می‌دارد. به همین دلیل، اغلب این روش را با نام بالون آنژیوپلاستی و استنت گذاری می‌شناسند. آنژیوپلاستی قلب در واقع نام کامل این روش است، چرا که اغلب برای درمان بیماری عروق کرونر قلب انجام میشود.
تفاوت آنژیوپلاستی و آنژیوگرافی
آنؤیوگرافی و آنژیوپلاستی اغلب با هم اشتباه گرفته می‌شوند، اما وظایف متفاوتی دارند:
- آنژیوگرافی یک روش تشخیصی است. پزشک از طریق کاتتر، ماده‌ای رنگی (ماده حاجب) به رگ‌ها تزریق می‌کند و سپس با استفاده از اشعه ایکس، تصویری دقیق از رگ‌های خونی شما به دست می‌آورد تا محل دقیق گرفتگی را پیدا کند.
- آنژیوپلاستی یک روش درمانی است. بعد از آنژیوگرافی و تشخیص گرفتگی، پزشک ممکن است تصمیم به انجام عمل آنژیوپلاستی بگیرد تا گرفتگی را برطرف کند. در بسیاری از موارد، این دو عمل به صورت متوالی و در یک جلسه انجام می‌شوند.
برای اطلاعات بیشتر بخوانید: اگر آنژیو نکنیم چه میشود
چه زمانی به آنژیوپلاستی نیاز پیدا می‌کنیم؟
پزشکان در شرایط مختلفی آنژیوپلاستی سرخرگ کرونر را به عنوان راه حل پیشنهاد می‌دهند. مهم‌ترین این شرایط عبارتند از:
- درد قفسه سینه (آنژین): اگر شما به دلیل گرفتگی رگ‌های کرونر، درد قفسه سینه مداوم یا مکرر را تجربه می‌کنید که با دارو یا تغییر سبک زندگی بهبود نمی‌یابد، آنژیوپلاستی می‌تواند جریان خون را بهبود بخشیده و درد را تسکین دهد.
- حمله قلبی: در شرایط اورژانسی حمله قلبی، آنژیوپلاستی به صورت فوری برای باز کردن رگی که به طور کامل مسدود شده است، انجام میشود. این کار آسیب وارد شده به عضله قلب را به حداقل می‌رساند.
- کاهش عملکرد قلب: اگر نتایج تست‌های تشخیصی نشان دهد که قلب شما به دلیل کاهش جریان خون به اندازه کافی کار نمی‌کند، پزشک ممکن است برای بهبود عملکرد آن، عمل آنژیوپلاستی را توصیه کند.
- آنژیوپلاستی برای بیمارانی مناسب است که گرفتگی عروق آنها در یک یا دو رگ اصلی است و شدت آن خیلی زیاد نیست. در مواردی که گرفتگی شدید و در چندین رگ باشد، ممکن است جراحی باز قلب (بای‌پس) گزینه بهتری باشد.
مراحل انجام عمل آنژیوپلاستی: از قبل تا بعد
عمل آنژیوپلاستی یک فرآیند دقیق و کنترل‌شده است که معمولاً کمتر از یک ساعت طول می‌کشد. در ادامه، مراحل انجام این عمل را به زبان ساده توضیح می‌دهیم:
قبل از عمل: آمادگی‌های لازم
- ملاقات با پزشک: پزشک به شما در مورد جزئیات عمل، مزایا و خطرات آن توضیح می‌دهد و به سوالات شما پاسخ می‌دهد.
- آزمایش‌ها: قبل از عمل، آزمایش خون و تست‌های قلبی مانند نوار قلب (ECG) انجام میشود.
- دستورات پزشک: شما باید از چند ساعت قبل از عمل ناشتا باشید و پزشک به شما در مورد داروهایی که باید مصرف یا قطع کنید، دستورالعمل‌هایی ارائه خواهد کرد.
در طول عمل: فرآیند آنژیوپلاستی و استنت‌گذاری
- بیهوشی موضعی: پزشک در محل ورود کاتتر (معمولاً در مچ دست یا کشاله ران) یک بی‌حس‌کننده موضعی تزریق می‌کند. شما در طول عمل کاملاً بیدار و هوشیار خواهید بود.
- ورود کاتتر: پزشک یک لوله باریک به نام کاتتر را از طریق این محل وارد رگ خونی شما کرده و آن را با دقت و با استفاده از تصاویر اشعه ایکس زنده (فلوروسکوپی) به سمت قلب هدایت می‌کند.
- آنژیوگرافی و تشخیص: ماده حاجب تزریق میشود تا محل دقیق گرفتگی رگ‌های کرونر مشخص شود.
- بالون آنژیوپلاستی: پس از رسیدن کاتتر به محل گرفتگی، پزشک بالون را باد می‌کند. این فشار، پلاک‌های چربی را به دیواره رگ می‌فشارد و رگ را باز می‌کند. ممکن است در این لحظه برای چند ثانیه احساس فشار یا درد خفیفی داشته باشید.
- استنت گذاری: پس از باز شدن رگ، معمولاً پزشک یک استنت (فنر فلزی) را در همان محل قرار می‌دهد. این استنت به طور دائمی رگ را باز نگه می‌دارد. سپس بالون خالی شده و کاتتر خارج میشود.
بلافاصله بعد از عمل: مراقبت‌های اولیه
- بستن محل ورود کاتتر: پس از خارج کردن کاتتر، محل ورود آن با فشار یا با یک دستگاه مخصوص بسته میشود تا خونریزی متوقف گردد.
- مراقبت در بیمارستان: شما برای چند ساعت یا یک شب در بیمارستان تحت نظر خواهید بود تا پزشکان از پایداری وضعیت شما و عدم بروز عوارض جانبی اطمینان حاصل کنند.
انواع استنت و نقش آنها در آنژیوپلاستی
در گذشته، فقط از استنت‌های فلزی ساده استفاده می‌شد، اما امروزه تکنولوژی‌های جدیدی به کمک آمده‌اند:
- استنت‌های فلزی ساده (BMS): این استنت‌ها از فلز ساخته شده‌اند و به طور مکانیکی رگ را باز نگه می‌دارند.
- استنت‌های دارویی (DES): این نوع استنت‌ها رایج‌ترین نوع امروزی هستند. سطح آنها با دارویی مخصوص پوشانده شده است که به آرامی آزاد میشود و از رشد مجدد سلول‌ها و تنگ شدن دوباره رگ (Restenosis) جلوگیری می‌کند. آنژیوپلاستی با استنت دارویی شانس موفقیت عمل را به شدت افزایش می‌دهد.
عوارض و خطرات آنژیوپلاستی: واقع‌بینانه باشید
عمل آنژیوپلاستی در مقایسه با جراحی باز قلب، بسیار ایمن‌تر و کم‌خطرتر است. با این حال، مانند هر عمل پزشکی دیگری، عوارضی نیز ممکن است رخ دهد. مهم است که از این خطرات آگاه باشید:
عوارض شایع و خفیف:
- خونریزی، کبودی یا درد در محل ورود کاتتر.
- واکنش آلرژیک به ماده حاجب.
عوارض نادر و جدی‌تر:
- آسیب به رگ خونی، حمله قلبی، یا سکته مغزی.
- نارسایی کلیه، به ویژه در افرادی که از قبل مشکلات کلیوی دارند.
- تشکیل لخته خون در داخل استنت (Stent Thrombosis) که یک وضعیت اورژانسی است. به همین دلیل، مصرف داروهای ضد پلاکت بعد از عمل بسیار حیاتی است.
مراقبت و ریکاوری بعد از آنژیوپلاستی: بازگشت به زندگی
دوران ریکاوری بعد از آنژیوپلاستی معمولاً کوتاه است. با این حال، پیروی از دستورات پزشک برای یک بهبودی کامل و پیشگیری از مشکلات آینده، ضروری است.
در بیمارستان:
- شما باید برای چند ساعت به صورت صاف دراز بکشید، به خصوص اگر کاتتر از کشاله ران وارد شده باشد.
- پرستاران فشار خون و ضربان قلب شما را به طور مداوم کنترل می‌کنند.
در خانه:
- استراحت کافی: حداقل برای چند روز از بلند کردن اجسام سنگین و فعالیت‌های شدید خودداری کنید.
- مراقبت از محل عمل: محل ورود کاتتر را تمیز و خشک نگه دارید و علائم عفونت (قرمزی، تورم، ترشح) را زیر نظر بگیرید.
- مصرف داروها: مصرف منظم داروهای تجویز شده، به ویژه داروهای ضد انعقاد خون مانند آسپرین و کلوپیدوگرل (پلاویکس) برای جلوگیری از تشکیل لخته در استنت، بسیار حیاتی است.
سبک زندگی و رژیم غذایی بعد از آنژیوپلاستی: آینده سلامت قلب شما
آنژیوپلاستی یک راه حل برای مشکل موجود است، اما تضمینی برای جلوگیری از گرفتگی‌های آینده نیست. تغییر سبک زندگی، بهترین راه برای حفظ سلامتی قلب شما در بلندمدت است.
- رژیم غذایی سالم: رژیم غذایی بعد از آنژیوپلاستی باید سرشار از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین‌های کم‌چرب باشد. کاهش مصرف چربی‌های اشباع، نمک، قند و غذاهای فرآوری‌شده، به شدت توصیه میشود.
- فعالیت بدنی: با مشورت پزشک خود، یک برنامه ورزشی منظم و تدریجی را آغاز کنید. پیاده‌روی، شنا یا دوچرخه‌سواری گزینه‌های بسیار خوبی هستند.
- ترک سیگار: اگر سیگار می‌کشید، ترک آن مهم‌ترین کاری است که می‌توانید برای حفظ سلامت قلب خود انجام دهید.
- مدیریت بیماری‌ها: کنترل فشار خون بالا و دیابت با دارو و تغییر سبک زندگی، از تشکیل پلاک‌های جدید جلوگیری می‌کند.
