دریچه میترال قلب به‌عنوان مرکز گردش خون بدن، دارای دریچه‌هایی است که عملکرد آن‌ها در حفظ جریان منظم و یک‌طرفه خون نقش اساسی دارد. دریچه میترال که بین دهلیز چپ و بطن چپ قرار دارد، در صورت اختلال عملکردی، می‌تواند منجر به نارسایی قلبی، تنگی نفس، خستگی شدید و سایر علائم گردد. در گذشته، درمان این اختلالات عمدتاً با جراحی باز همراه بود که به دلیل تهاجمی بودن و نیاز به بیهوشی کامل، برای بسیاری از بیماران غیرقابل انجام تلقی می‌شد. پیشرفت‌های نوین پزشکی امکان ترمیم این دریچه را به روش‌های کم‌تهاجمی و غیرجراحی فراهم آورده است که در ادامه بررسی می‌شوند.
روش‌های نوین ترمیم غیرجراحی دریچه میترال
۱. استفاده از کلیپ قلبی (مانند MitraClip)
این روش شباهت زیادی به دوختن یک پارچه آسیب‌دیده دارد؛ کلیپ کوچکی از طریق یک کاتتر از راه ورید کشاله ران به داخل قلب هدایت شده و لبه‌های دریچه را به یکدیگر متصل می‌کند تا نشت خون کاهش یابد.
مراحل انجام:
پزشک با استفاده از تصویر‌برداری زنده قلب (اکوکاردیوگرافی از راه مری)، کلیپ را به محل دقیق هدایت می‌کند. این فرآیند تحت آرام‌بخشی یا بیهوشی سبک انجام می‌شود و اغلب چند ساعت به طول می‌انجامد.
مزایا:
- عدم نیاز به جراحی باز
- مدت بستری کوتاه (معمولاً ۱ تا ۲ روز)
- کاهش چشمگیر خطر عوارضی مانند خونریزی شدید یا عفونت
محدودیت‌ها:
- مناسب نبودن آن برای تمام بیماران (به‌ویژه در مواردی با آناتومی غیرمعمول دریچه یا کلسیفیکاسیون شدید)
- هزینه بالا و نیاز به تجهیزات پیشرفته
۲. والووپلاستی بالون‌دار (Balloon Valvuloplasty)
این تکنیک برای مواردی به‌کار می‌رود که دریچه دچار تنگی (استنوزیس) شده است، مانند عوارض تب روماتیسمی.
مراحل انجام:
بالونی از طریق کاتتر وارد قلب شده و در ناحیه دریچه تنگ قرار می‌گیرد. سپس با باد شدن بالون، دریچه بازتر می‌شود و جریان خون بهبود می‌یابد.
مزایا:
- اثرگذاری سریع بر علائم
- گزینه‌ای مناسب برای زنان باردار یا بیماران جوان‌تر
- عدم نیاز به بیهوشی کامل
محدودیت‌ها:
- اثربخشی موقتی در برخی بیماران
- عدم کارایی در مواردی با نشتی همراه یا کلسیفیکاسیون شدید
فیلم آنژیوگرافی قلب را اینجا ببینید.
مقایسه روش‌های درمانی
در ادامه به بررسی سه روش درمانی کلیپ قلبی، بالون درمانی و جراحی باز می پردازیم
| ویژگی | کلیپ قلبی | بالون‌درمانی | جراحی به روش باز |
|---|---|---|---|
| هدف اصلی | کاهش نشت | گشاد کردن دریچه تنگ | ترمیم یا تعویض کامل |
| نحوه انجام | از طریق ورید کشاله ران | از طریق کاتتر با بالون | باز کردن کامل قفسه سینه |
| سطح تهاجم | بسیار کم | بسیار کم | بسیار زیاد |
| مدت بستری | ۱–۲ روز | ۱–۲ روز | ۷–۱۴ روز |
| زمان بازگشت | چند هفته | چند هفته | چند ماه |
| مناسب برای | سالمندان، بیماران پرریسک | جوانان با استنوزیس | بیماران با ناهنجاری‌های پیچیده |
| موفقیت تقریبی | ۸۰–۹۰٪ | ۸۵٪ | بالای ۹۵٪ |
ریکاوری پس از ترمیم دریچه میترال قلب
ترمیم دریچه میترال قلب یک روش جراحی تخصصی است که به‌منظور بهبود عملکرد دریچه میترال انجام می‌شود. این جراحی معمولاً در افرادی که دچار نارسایی یا تنگی دریچه میترال هستند انجام می‌گیرد. پس از انجام این عمل، مرحله‌ی بهبودی یا ریکاوری اهمیت بسیار زیادی دارد و نقش تعیین‌کننده‌ای در بازگشت بیمار به زندگی عادی و جلوگیری از عوارض احتمالی خواهد داشت.
دوره بستری در بیمارستان
بیمار پس از جراحی معمولاً به مدت ۵ تا ۷ روز در بیمارستان بستری می‌شود. در این مدت، تیم پزشکی به‌طور مرتب علائم حیاتی، ریتم قلب و عملکرد کلی قلب را پایش می‌کنند. ممکن است در روزهای اول، بیمار به کمک دستگاه تنفس مصنوعی و لوله‌های درناژ قفسه سینه نیاز داشته باشد.
دوران نقاهت در خانه
پس از ترخیص از بیمارستان، بیمار وارد مرحله ریکاوری خانگی می‌شود که معمولاً بین ۶ تا ۱۲ هفته طول می‌کشد. در این بازه زمانی، رعایت توصیه‌های پزشک و پایبندی به برنامه‌ی مراقبتی بسیار مهم است.
مراقبت‌های مهم در دوران ریکاوری خانگی:
- استراحت کافی و تدریجی بازگشت به فعالیت‌های روزمره
- پیروی از رژیم غذایی کم‌نمک و کم‌چربی برای کاهش فشار بر قلب
- مصرف دقیق داروهای تجویزشده، از جمله داروهای ضد انعقاد (در صورت لزوم)
- مراقبت از محل برش جراحی برای پیشگیری از عفونت
- اجتناب از رانندگی، بلند کردن اجسام سنگین یا ورزش‌های شدید تا زمان تأیید پزشک
توان‌بخشی قلبی (Cardiac Rehabilitation)
بسیاری از پزشکان توصیه می‌کنند بیمار پس از ترمیم دریچه میترال در یک برنامه توان‌بخشی قلبی شرکت کند. این برنامه شامل تمرینات ورزشی تحت نظر، آموزش سبک زندگی سالم، و حمایت روانی برای بازگشت تدریجی به زندگی فعال است.
علائمی که باید فوراً گزارش شوند
در طول دوره ریکاوری، اگر بیمار دچار علائمی مانند
- تنگی نفس شدید
- تورم غیرعادی در پاها
- تب بالا
- درد قفسه سینه یا بی‌نظمی شدید در ضربان قلب
داشتید، باید فوراً به پزشک مراجعه کند.
