تصلب شرایین (Atherosclerosis) که در زبان عامه به آن تنگی عروق نیز گفته می شود، یک بیماری جدی است که به آرامی و اغلب بدون علائم آشکار پیشرفت می کند. این بیماری زمانی رخ می دهد که چربی، کلسترول و سایر مواد در دیواره داخلی شریان ها تجمع پیدا کرده و تشکیل پلاک می دهند. با گذشت زمان، این پلاک ها شریان ها را باریک و سخت می کنند و جریان خون را محدود می سازند.
درک اینکه علائم تصلب شرایین چگونه در بخش های مختلف بدن نمود پیدا می کند، کلید تشخیص زودهنگام و پیشگیری از عوارض مرگبار مانند سکته(علائم سکته) قلبی و مغزی است.
چرا تصلب شرایین اغلب بدون علامت است؟
بزرگترین خطر تصلب شرایین این است که علائم آن تنها زمانی ظاهر می شوند که شریان به طور قابل توجهی باریک شده باشد (حدود ۷۰ درصد انسداد) و خون رسانی به یک اندام حیاتی کاهش یا متوقف شده باشد. این دوره طولانی بدون علامت بودن است که آن را به یک قاتل خاموش تبدیل می کند.
علائم تصلب شرایین در عروق قلب (بیماری عروق کرونر)
زمانی که پلاک ها، شریان های تغذیه کننده عضله قلب (عروق کرونر) را باریک می کنند، فرد ممکن است این علائم تصلب شرایین قلبی را تجربه کند:
- درد قفسه سینه (آنژین): احساس فشار، تنگی، یا سنگینی در قفسه سینه که معمولاً هنگام فعالیت بدنی یا استرس رخ می دهد و با استراحت برطرف می شود.
- تنگی نفس: به ویژه هنگام انجام فعالیت های روزمره یا ورزش کردن.
علائم تصلب شرایین در عروق مغز (بیماری عروق کاروتید)
انسداد شریان هایی که خون را به مغز می رسانند (مانند شریان های کاروتید)، می تواند منجر به سکته مغزی یا حملات ایسکمیک گذرا (TIA) شود. علائم در این حالت عبارتند از:
- بی حسی یا ضعف ناگهانی: در صورت، بازو یا پا، که اغلب در یک طرف بدن رخ می دهد.
- مشکل در صحبت کردن: دشواری در صحبت کردن (دیس آرتری) یا فهمیدن گفتار دیگران.
- مشکلات بینایی ناگهانی: از دست دادن بینایی در یک یا هر دو چشم (معمولاً موقتی).
- سرگیجه شدید و از دست دادن تعادل: بدون دلیل واضح.
علائم تصلب شرایین در اندام ها (بیماری شریان محیطی یا PAD)
زمانی که شریان های تغذیه کننده دست ها و به ویژه پاها باریک می شوند، علائم تصلب شرایین در پاها به شکل زیر بروز می کند:
- درد هنگام راه رفتن (لنگیدن متناوب یا Claudication): شایع ترین علامت است. احساس گرفتگی، درد یا خستگی در پاها، ران یا باسن که هنگام راه رفتن یا فعالیت بدنی ایجاد می شود و با توقف، بهبود می یابد.
- بی حسی یا ضعف در پاها: احساس سوزن سوزن شدن یا خواب رفتن اندام ها.
- نبض ضعیف یا عدم وجود نبض: در پاها و مچ پا.
- تغییر رنگ پوست: رنگ پریدگی یا آبی شدن پوست اندام ها.
- زخم های التیام نیافته: زخم هایی در پا یا انگشتان که به کندی یا اصلاً بهبود نمی یابند.
علائم تصلب شرایین در عروق کلیه (تنگی شریان کلیوی)
زمانی که شریان هایی که خون را به کلیه ها می رسانند باریک می شوند، این وضعیت می تواند منجر به مشکلات جدی کلیوی و قلبی شود. علائم اصلی در این حالت عبارتند از:
- افزایش ناگهانی فشار خون: به ویژه فشار خونی که با مصرف داروهای معمول کاهش نمی یابد (فشار خون مقاوم به درمان).
- نارسایی مزمن کلیه: که به تدریج پیشرفت می کند.
ارتباط تصلب شرایین با آنژیو
تصلب شرایین وقتی اتفاق می افتد که دیواره رگ ها بهدلیل تجمع چربی، کلسترول و مواد التهابی سفت و باریک می شود. این فرآیند به مرور جریان خون را محدود می کند و در نهایت ممکن است باعث انسداد کامل شریان شود.
وقتی رگ ها درگیر تصلب شرایین باشند، پزشک برای تشخیص شدت گرفتگی یا باز کردن شریان تنگ شده از روش های آنژیو قلب استفاده می کند؛ به همین دلیل است که نام این دو همیشه با هم می آید.
احتمال تصلب شرایین در چه کسانی بیشتر است؟
اگرچه علائم تصلب شرایین در مراحل اولیه پنهان هستند، اما افرادی که دارای عوامل خطر زیر هستند، باید با دقت بیشتری سلامتی خود را زیر نظر داشته باشند و آزمایش های منظم انجام دهند:
- _کلسترول بالا: به خصوص LDL (کلسترول بد) بالا.
- _فشار خون بالا (Hypertension): کنترل نشده.
- _دیابت (Diabetes): سطح قند خون بالا به دیواره رگ ها آسیب می زند.
- _سیگار کشیدن: یکی از قوی ترین عوامل خطر.
- _چاقی و کم تحرکی: شیوه زندگی ناسالم.
- _سابقه خانوادگی: داشتن بستگان درجه یک با سابقه بیماری قلبی زودرس.
نتیجه گیری
درک این نکته که علائم تصلب شرایین تا مراحل پیشرفته پنهان می مانند، اهمیت پیشگیری را دوچندان می کند. اگرچه بسیاری از مردم درباره علائم تصلب شرایین جستجو می کنند، اما بهترین راه، تشخیص زودهنگام از طریق کنترل فشار خون، سطح کلسترول و قند خون است. با اصلاح سبک زندگی و مدیریت عوامل خطر، می توان به طور موثر از پیشرفت این بیماری خاموش و خطرناک جلوگیری کرد.
همیارسیستم