گرفتگی رگ ها یک مشکل جدی است و احتمال بروز حمله قلبی، سکته مغزی و حتی مرگ را به شدت بالا می برد. بنابراین، مهم نیست چند سال دارید؛ با وجود تمام این خطرهای جدی که زندگی شما را تهدید می کنند بهتر است درباره ی گرفتگی رگ ها بیشتر بدانید. ما در این مقاله به علت گرفتگی رگ ها، درمان و پیشگیری از این مشکل می پردازیم.
به رگ های خونی که خون غنی از اکسیژن را در سراسر بدن پخش می کنند شریان گفته می شود. شریان ها وظیفه ی خون رسانی به تمام نقاط بدن -از مغز تا نوک انگشتان پا- را بر عهده دارند. دیواره ی داخلی شریان های سالم کاملاً صاف و هموار بوده و خون به راحتی در آنها جریان پیدا می کند.
اما برخی از افراد به علت تجمع پلاک در دیواره ی داخلی عروق، دچار گرفتگی عروق می شوند. پلاک هایی که در دیواره ی رگ ها رسوب می کنند، جریان خون را کاهش داده و در برخی موارد حتی باعث مسدود شدن کامل رگ ها می شوند.
علائم گرفتگی سه رگ اصلی قلب
قلب انسان به طور کل دارای سه رگ می باشد که وظیفه ی خونرسانی به عضلات قلب را به عهده دارند. هر یک از این سه رگ البته دارای انشعابات فرعی نیز می باشند. بنابراین به طور کلی سه رگ اصلی همراه با شاخه های فرعی شبکه ای عروقی را تشکیل می دهند که وظیفه شان تغذیه ی قلب از اکسیژن است. گاها ممکن است در یک یا چند رگ از این رگ ها به دنبال رسوب چربی، گرفتگی هایی رخ بدهد.
اگر هر گرفتگی هر سه رگ اصلی قلب (با نام های LAD / RCA/ LCX) پیش بیاید و گرفتگی شدید باشد، ممکن است بیمار برای درمان نیاز به عمل قلب باز داشته باشد. البته لازم به ذکر است که علائم گرفتگی عروق چندان ارتباطی به تعداد عروق درگیر ندارد. یعنی چه یک رگ گرفتگی داشته باشد چه سه رگ اصلی قلب گرفتگی داشته باشند، علائم بیماری شامل درد قفسه ی سینه و تنگی نفس حین فعالیت است که با استراحت بهبود می یابد و گاهی با تعریق سرد و تهوع نیز همراه است.
علائمی گرفتگی رگ ها
در اغلب موارد، گرفتگی عروق تا زمانی که یک مشکل بسیار جدی (مثل حمله قلبی یا سکته مغزی) رخ ندهد، علائم خاصی ایجاد نمی کند. تجمع پلاک در برخی موارد (به خصوص زمانی که بیش از 70% رگ مسدود شده باشد) سبب بروز علائم زیر می شود:
- درد در قفسه سینه
- نفس تنگی
- تپش قلب
- ضعف یا سرگیجه
- حالت تهوع
- تعریق
درد قفسه سینه که «آنژین» نیز نامیده می شود ممکن است در اثر کاهش جریان خون به قلب رخ دهد. بنابراین، بروز آنژین به این معناست که پلاک در رگ های منتهی به قلب ایجاد شده است. گرفتگی عروق در شریان کاروتید ممکن است باعث حمله ایسکمیک گذرا یا TIA شود. علائم TIA عبارتند از:
- احساس ضعف یا بی حسی در یک سمت بدن
- ناتوانی در حرکت دادن بازو یا پا
- از دست دادن بینایی (فقط در یک چشم)
- لکنت زبان
علت تشکیل پلاک چیست؟
پلاک هایی که روی دیواره ی داخلی رگ های شما رسوب می کنند، از برخی مواد موجود در خون ساخته می شوند. این مواد شامل موارد زیر می باشد:
- کلسیم
- چربی
- کلسترول
- پسماند سلولی
- فیبرین (ماده ای که نقش مهمی در تشکیل لخته خون دارد)
در پاسخ به تجمع پلاک، سلول های دیواره شریان شما تکثیر شده و مواد اضافی ترشح می کنند. همین امر می تواند وضعیت گرفتگی عروق را وخیم تر کند. با گذشت زمان و افزایش رسوب های پلاک، بیماری تصلب شرایین (آترواسکلروز) رخ می دهد. آترواسکلروز یک اصطلاح کلی برای ضخیم شدن و سفتی دیواره ی شریان ها است.
با وجود اینکه متخصصان علت دقیق بیماری آترواسکلروز را نمی دانند، اما تحقیقات نشان می دهد که این مشکل در نتیجه ی آسیب دیدگی دیواره ی رگ ها رخ می دهد (که می تواند منجر به تجمع پلاک شود).
علت آسیب دیدگی عروق
آسیب دیدگی دیواره ی عروق ممکن است به دلایل زیر اتفاق بیفتد:
1_ سطح بالای کلسترول
بالا بودن کلسترول «بد» یا لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) یکی از عوامل اصلی تشکیل پلاک است. اما این تمام ماجرا نیست! در جریان خون همه ی ما نوعی کلسترول دیگر به نام کلسترول «خوب» یا لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) وجود دارد که مقداری از کلسترول بد (LDL) را از پلاک های رگ مسدود شده پاک می کند و به کبد (جایی که خون تصفیه شده و کلسترول بد نابود می شود) می رساند.
2_ دود سیگار
تحقیقات نشان داده است که دود سیگار احتمال ابتلا به آترواسکلروز در رگ های قلب، پاها و آئورت (بزرگ ترین سرخرگ بدن) را افزایش می دهد.
3_ دیابت
دیابت یا افزایش قند در جریان خون یکی از عوامل اصلی آسیب دیدگی عروق و تشکیل پلاک می باشد. در برخی موارد، افراد غیر دیابتی که سطح قند خون آنها بالاست (مانند افراد مبتلا به سندرم متابولیک) نیز ممکن است دچار این مشکل شوند. سایر عوامل خطرزا عبارتند از:
- سابقه ی خانوادگی
- استرس
- سبک زندگی نادرست
- بی تحرکی و چاقی
که در بین این موارد، سابقه ی خانوادگی آترواسکلروز از مهم ترین عوامل خطرزا محسوب می شود.
عوارض گرفتگی عروق قلب
با توجه به محل تجمع پلاک، عوارض ناشی از آن می تواند متفاوت باشد. گرفتگی رگ ها در نواحی مختلف بدن ممکن است سبب بیماری های زیر شوند:
1_ بیماری عروق کرونر
عروق کرونر قلب وظیفه ی اکسیژن رسانی و خون رسانی به قلب را بر عهده دارند. با ایجاد پلاک در دیواره این رگ ها، عمل خون رسانی با مشکل مواجه شده و منجر به بیماری عروق کرونر یا بیماری قلبی می شود. علائم این بیماری شامل درد در قفسه سینه یا تنگی نفس است. این بیماری خطر حمله ی قلبی و سکته در بیمار را افزایش می دهد.
2_ بیماری شریان کاروتید
عروق کاروتید، دو رگ بزرگ در دو طرف گردن هستند که وظیفه ی اکسیژن رسانی به مغز را بر عهده دارند. تجمع پلاک در شریان های کاروتید می تواند منجر به سکته مغزی شود.
3_ بیماری شریان محیطی
اگر تجمع پلاک در رگ هایی که خون را به پاهای شما می رسانند اتفاق بیفتد، میزان خون غنی از اکسیژن و مواد مغذی به پاها کاهش می یابد. به این مشکل «بیماری شریان محیطی» گفته می شود و می تواند علائمی مثل درد، بی حسی یا عفونت جدی در پاها را به همراه داشته باشد.
تشخیص گرفتگی رگ ها
چندین آزمایش برای تشخیص گرفتگی عروق وجود دارد. پزشک بر اساس علائم و سابقه ی بیماری شما آزمایشات لازم را تجویز می کند. تست های تشخیص گرفتگی عروق عبارتند از:
- غربالگری کلسترول
- اشعه ایکس قفسه سینه
- سی تی اسکن
- سونوگرافی
- اکوکاردیوگرافی (تست اکو) و/یا تست استرس قلب
- الکتروکاردیوگرام
- MRI یا اسکن PET
- عمل آنژیو قلب
درمان گرفتگی رگ ها یا تشکیل پلاک
گزینه های مختلفی برای پیشگیری و درمان گرفتگی عروق وجود دارد. پزشک با توجه به شدت بیماری و سابقه ی پزشکی شما بهترین گزینه ی درمانی را تجویز می کند. گزینه های درمانی شامل موارد زیر می شود:
1_ تغییر در سبک زندگی
داشتن یک زندگی سالم برای کنترل و درمان تشکیل پلاک و گرفتگی عروق از اهمیت بالایی برخوردار است. به عنوان مثال:
- یک رژیم غذایی سالم سرشار از میوه و سبزیجات داشته باشید؛ مصرف چربی های اشباع، کلسترول، قند و کربوهیدرات های ساده را به حداقل برسانید.
- وزن سالم بدن خود را حفظ کنید.
- سیگار را ترک کنید.
- ورزش منظم داشته باشید.
- استرس خود را مدیریت کنید.
- فشار خون و چربی خون خود را کنترل کنید.
- قند خون خود را کنترل کنید.
2_ جراحی یا سایر مداخلات پزشکی
در برخی موارد ممکن است برای درمان گرفتگی رگ ها و پیشگیری از تجمع پلاک های بیشتر، نیاز به جراحی داشته باشید. این عمل ها می توانند شامل موارد زیر باشند:
✔️ استنت گذاری
در این روش، یک لوله ی مشبک به نام استنت (که ممکن است حاوی دارو باشد) در شریان تنگ شده یا مسدود شده جای گذاری می شود تا جریان خون به آن شریان برگردد. پزشک این کار را به کمک یک کاتتر و از طریق شریان پا انجام می دهد.
✔️ عمل جراحی بای پس
در این روش، جراح از قسمت دیگری از بدن عروق خونی می گیرد تا شریان مسدود شده را دور بزند یا بای پس کند. در نتیجه، دوباره خون و اکسیژن بیشتری می توانند به نواحی آسیب دیده برسند.
✔️ آنژیوپلاستی با بالن
این روش برای باز کردن رگ هایی که به طور جزئی یا کامل بسته شده اند، کاربرد دارد. در آنژیوپلاستی با بالن، یک کاتتر مجهز به دوربین و بالن وارد بدن شما می شود؛ سپس پزشک کاتتر را به سمت ناحیه ی مسدود شده یا تنگ شده هدایت می کند؛ به محض قرار گرفتن کاتتر در موقعیت صحیح خود، بالون کوچکی که در انتهای کاتر قرار دارد باد می شود و با فشردن پلاک به دیواره های شریان، رگ را باز می کند تا جریان خون را به شکل قبل بازگرداند.
3_ دارو درمانی
برخی از داروها می توانند به کنترل عواملی که باعث تشکیل و تجمع پلاک می شوند، کمک کنند. مثل:
- داروهای کاهش دهنده ی کلسترول
- داروهای فشار خون
- آسپرین و سایر داروهای رقیق کننده ی خون که احتمال تشکیل لخته های خونی خطرناک را کاهش می دهند.
